ÇOCUK VE RAMAZAN

Büyük bireyler için manevi bir atmosfer olan ramazan, yedi yaşına kadar soyut düşünemeyen çocuklar için nasıl bir anlam taşır?

Çocukların ilk öğrenmeleri tamamen taklit ve model yoluyladır. Anadilini, herhangi bir özel eğitim olmadan öğrenme buna en güzel örnektir. Ailesini namaz kılarken gören, oruç tutarken gözlemleyen, teravihlere ayrı bir önem verildiğini gören çocuk, farkına varmadan İslami bir hayatı da öğrenmiş olur. Aynı durum bunun tersi içinde geçerlidir. Uluorta haramın işlendiği,  küfürlü konuşmaların yapıldığı, anne babanın birbirlerine bağırıp çağırdığı, büyüklere gerekli hürmetin verilmediği yuvalardan çıkan çocuklar da aynı şekilde yetişir ve topluma karışırlar.

Ramazanda aynı anda sofraya oturan aile bireyleri çocukların gözünde farklı bir konumdadır. “Daha önce bin bir nedenle, bir türlü bir araya gelmeyen aile fertleri, ramazanda nasıl oluyor da bir araya gelebiliyor. Demek üstün bir güç tüm engelleri kaldırabiliyor.” düşüncesi çocuklarda oluşabiliyor.

Gözlemler göstermiştir ki iltifatlarla oruca teşvik edilen çocuk, o gün tam bir yetişkin rolü oynar. O güne dek her istediğini yapabilen çocuk, o gün sabretmeyi, isteklerini ertelemeyi öğrenir ve kendini disiplin edebilmenin ilk antrenmanını yapmış olur. Demek ki ramazan, ahlak ve sabır eğitimi için de iyi bir fırsattır.

Yine ekleyelim ki büyükler oruçlu olduklarında çok dikkatli olmalılar. Sık sık dile getirdikleri: “git başımdan oruçluyum-çok sinirliyim, oruç oruç açtırma ağzımı” gibi asık suratla söylenmiş sözler çocukların karakterinin oluşumunda ve Ramazan hakkında olumsuz fikirler edinmesine sebep olabilir.

Peki, Müslüman ailede iyi bir model, ümmetin hayırlı bir nesli için; çocuk eğitiminde Ramazan Ayı’nın ve orucun önemini genç zihinlere nasıl yerleştirebiliriz?

Başta, ailede Ramazan öncesi tatlı bir ramazan heyecanı yaşatılmalı. Kesinlikle “bu sıcakta ne yapacağız, yazın oruç zor, ne yapacağız?” gibi şeytanın kulağına hoş gelecek olumsuz telaffuzlardan kaçınmalı, aksine zahmette rahmetin olduğu vurgusu yapılarak zorluklara karşı sabrın önemini belirten hayat hikâyelerinizden örnekler verebilirsiniz. Çocuklarımızla ya da eşinizle evimizin bir köşesine kuran harfleriyle ya da Latin harfleriyle Ramazan’ın önemini anlatan: “hoş geldin ramazan, oruç tut sıhhat bul” vb. gibi anekdotlar asarak, bu ayın önemini ailece yaşayarak ihya edebiliriz. Ramazandan önce tüm aile bireyleri olarak Ramazan alışverişine çıkabiliriz. Böylece geleceğin anne ve babası olan evlatlarımıza bir model olabiliriz. Alacağımız bir hurma, meyan şerbeti, kuru kaysı, bal veya güzel bir kokunun zihinlerde Ramazan’ın hürmete layık bir kavram olduğunu vurgulayabiliriz. Ramazan’dan önce yapacağınız iftar programlarına çocuklarınızı da katın. Kimi çağırıp kimi çağırmayacağınızı kararını birlikte verin. Çocuklarınızın ve eşinizin ailesini de programa mutlaka katınız. Hem akraba hem de arkadaşların bu ayda daha çok hatırlanması gerektiğine vurgu yapmış olursunuz.

Kuran’ın önemini birlikte okuyun. Kuran’ın bu ayda daha çok okunması gerektiğini, bu ayda indirilmeye başlayan Kuran’ı okumanın ve uygulamanın sevaplarının bu ayda daha çok olduğu vurgusunu sık sık yapınız. Çocuğunuza,  oruç tuttuğunda ödüllendireceğinizi mutlaka söyleyin. Verdiğiniz tüm sözleri mutlaka yerine getirin. Oruç, yarım günde tutulsa bir ödülü layık görün. Bu denemeler çocuklar için çok önem taşır. Çünkü yetişkin olma yolunda atılan en önemli adımlardan biri oruç tutmaktır. Düşünün, evde tek başına kalsa dahi, her şeyin açık olduğu, yiyeceklerin serbest olduğu bir evde çocuk her şeye rağmen nefsine yenilmemiş ve oruç tutmayı başarmıştır. Bu erdemli davranış ödüllendirilmesin mi? Yedi yaş öncesi çocuk her ne kadar Allah’ı kelime olarak bilse de zihinsel olarak onu maddi olarak tasavvur etmektedir. Bu yüzden maddi bir ödülü bekleyebilir. Aslında devlet politikalarının bu tür etkinlikleri teşvik etmesi, çocukları ödüllendirmesi gerekir. Çocuk oruç davranışıyla hiçbir maddi baskı, korku olmaksızın kendisinden, uyması istenilen kanun, nizam, emir ve yasaklara gizli veya açık itaat alışkanlığı kazanmış olur.

 Teravihten bahsedin, Teravih ’in hangi ayda kılındığını anlatın. Gerekirse bir ilmihal kitabından ailece teravihi okuyunuz birbirinize anlatınız. Çocuklarda küçükken yerleşen ve iyileştirilmezse ileride bir karakter haline gelen; “ben filancanın oğluyum, filancanın torunuyum, ben şu aşirettenim gibi kendisini büyük gösterip gölgesinde başkasını korkutma fiili, Ramazan yaşatılarak terk ettirilebilir. Çocuğa oruç tuttuğunda asıl nimetlerin, kazanımların, varlıkların sahibinin Allah olduğu, bizim ise sadece bir kul olduğumuz, ırkın aşiretin kazanım değil Allah’ın bağışı olduğu vurgusunu çocuk oruçluyken mutlaka yapın.

 Çocuklar oruç tuttuğu gün “ bak yavrum görüyorsun ki asıl nimetlerin sahibi Allah’tır, o emir vermedikçe yiyip içemiyoruz, demek bize ait olan bir şey yokmuş, bu yüzdün güzelliğimiz için, varlığımız için övünmeye gerek yok asıl sahibi Allah’mış” fikri yaşayarak anlatılabilir. Bu nedenle evde Ramazan’a sık sık vurgu yapınız. 

Bu ayda dünya Müslümanlarından sık sık bahsedilmelidir. İslam Birliği’nin olmayışının Müslüman toplumları kime muhtaç hale getirdiğinden, Suriye’de olan zulümden, Arakan Müslümanlarından, Filistin’de işgal altında yaşayan Müslümanlardan ve yılın on iki ayını oruçlu geçirmek zorunda olan aç Müslümanlardan bahsedilmeli,  mümkünse görüntüleri izlettirilmelidir. Bununla ilgili sayısız slaytlar var internette. Özellikle İHH ve Hayrat Yardım’ın sayfası ziyaret edilebilir.

Fıtır sadakası çocuklarla birlikte verilebilir. Fitrelerin bu yılki miktarından bahsedilip çocukların merakı uyandırılabilir. İftarda çocukların elleriyle komşulara yemek gönderilebilir.

Sahura kaldırılmasını isteyen çocukların istekleri mutlaka yerine getirilmelidir.  Geçmişte büyüklerimizin yaptıkları hatalardan biri de: “ hadi ordan oruç mu tutuyorsun sen yemek için kalkıyorsun, yat uyu sana ne oruçtan” yanlış ifadelerdir. Bu tür yanlış konuşmalardan kaçınalım. Çocuklar, sahur yemeğini  mutlaka görmeli.

 Karakterinin çoğunun 0-6 yaşları arasında geliştiği çocuk, camide kesinlikle azarlamamalıdır. Bırakın çocuklar yaramazlık yapsınlar, gülsünler koşsunlar. Özellikle her caminin asık suratlı hasbelkader namazla tanışmış, merhametsiz ve şefkatten mahrum ihtiyar tipleri vardır ki bunlar çocuklara bağırıp çağırmayı cihat zannederler. Allah çocukları bunların o sirke suratlarından korusun. Şükür genç nesil bunlardan daha şuurlu ve Anadolu’da ilgimi çeken güzel bir adet olan teravihlerden sonra dağıtılan şekerler çocukları mutlu ediyor. İmamlarımız sık sık bunu vurgulayıp, teşvik ederse cemaat buna ülfet kazanabilir. Gelirimizin bir  zekâtı niteliğinde akşamları camide bir kutu şeker dağıtsak ne olur sanki? Hem çocukların gözünde daha büyür, daha çok saygıyı hak ederiz. Osmanlı’da diş kirası diye bir kavram vardı. İftardan sonra zarflara para konulup misafirler sevindirilirdi. Bu adet unutulmuşa benziyor. Teravihten sonra çocuklara gülümsemek, “Allah kabul etsin çocuklar” demek bile büyük bir mükafat değil midir?

Ramazanda okutulan mevlit ikramların, ilk önce çocuklara dağıtalım lütfen. Önceliği onlara verelim, dağıtımını onlara yaptıralım. Hiç olmazsa bu ayda önceliği çocuklara bırakalım.

Tarih kitaplarında Osmanlının hoş bir âdetinden bahsedilir. Kücük çocuklar sahura kalkıp öğleye kadar oruç tutarlardı. Öğleyin de kücük bir iplik kesilirdi. İftar vakti yaklaşınca onlara her türlü çorbasından tatlısına kadar güzel bir sofra kurulurdu. Ramazan ayının sonuna doğru ipler çoğalınca evin büyüğü ihlâslar okuyarak o ipleri birbirine bağlardı. Sonra o ipleri minyatür süslü bir sandığa bağlayıp bu sandığı açık artırmayla çocukların akrabalarına satardı. Çocukların bayram harçlığı bu sandıktan karşılanırdı. Bu yüzden çocuklar ramazan ayının gelmesini iple çekerdi. Ne dersiniz,  bu âdeti yaşatmak zor mu?

Yaz tatiline gireceğimiz bu aylarda çocuklara farklı bir etkinlik yaptırabiliriz.  Çocuklara Ramazan Defteri hazırlatabiliriz. Tuttukları oruçlu günlerin anılarını yazabilirler. Oruç tutanların duygularını yazabilirler. …

Geleceğin şuurla ihya edilen ramazanlarının inşaası tamamen elimizde. Ve bunun temellerini ailede atacağız. Farkında olan nesiller için, ufak birkaç hassas davranış hizmetlerin büyüğü olacaktır.